Wij zijn op 3 oktober in Leiden

Leiden – Morgen - 3 oktober - is het weer Leidens Ontzet, de dag dat men in mijn geboortestad uitbundig de bevrijding van de Spanjaarden viert. Bedrijven zijn gesloten en ook de scholen sluiten de deuren voor een dag. Als kind was het voor mij de belangrijkste feestdag van het jaar. Als tiener verloor ik het feest een beetje uit het oog. Ik woonde daarvoor te ver weg. Maar eenmaal weer terug in het westen kreeg de dag opnieuw een kruisje op mijn persoonlijke evenementenkalender. Corien en ik zijn er ook vaak met Sander en Saskia naar toe geweest.
Morgen zullen Corien & ik weer in Leiden zijn om het opnieuw mee te maken. Vanaf 's morgens zeven uur staat Leiden al compleet op z'n kop. Het feest barst trouwens vandaag al om twee uur los met een enorme kermis, een feestmarkt, een taptoe en - alleen voor leden van de 3 Oktober Vereniging - een hutspotmaaltijd in de openlucht op het Pieterskerkplein.
Maar het echte Leidens Ontzet begint morgenochtend om 7.00 uur traditiegetrouw met een reveille op het stadhuisplein gevolgd door het uitdelen van 20.000 witte broden en 40.000 haringen bij het Waaggebouw aan de Aalmarkt. Het reveille zullen Corien & ik niet bijwonen. Dat is iets te vroeg. Vroeger stond ik daar als jongen met mijn moeder en oma natuurlijk wel, maar nu haak ik daarvoor af. Ook haring en witte brood kan ik niet afhalen. Het is alleen voor Leidenaren die zich hier vooraf voor hebben aangemeld. In de Pieterskerk wordt vanaf kwart over tien een herdenkingsdienst gehouden en de Breestraat is in de ochtend omgetoverd tot een theaterboulevard met veel dwaze, mooie, komische en circusachtige optredens. Maar het hoogtepunt van de dag is voor ons toch de ‘Grote Optocht’. Vanaf één uur ’s middags kijkt de ene helft van Leiden vanaf de stoeprand naar de andere helft. Het feest wordt verder opgeluisterd met koraalmuziek, poppenkastvoorstellingen, een lunapark, een vlootschouw, wielerwedstrijden, straatmuziektheater en een slotvuurwerk.

Hutspot
Behalve haring en witte brood is er nog een traditionele maaltijd. Toen Leiden in 1574 in de nacht van 2 op 3 oktober door de geuzen werd ontzet, lieten de Spanjaarden een ketel vol uien, wortelen en vlees in de pot op het vuur achter. De hongerige Leidenaren stortten zich massaal op de 'hutspot'. De hutspot is de maaltijd die sinds die tijd onverbrekelijk is verbonden met de viering van Leidens Ontzet. Cornelis Joppenszoon, de weesjongen die de pot volgens de overlevering als eerste zag, staat vereeuwigd in brons op het plein van het Station Leiden Lammenschans, met zijn trofee in de handen. In het gezin van elke traditionele Leidenaar (en het doet er niet toe waar hij of zij ergens op de wereld woont) komt elk jaar op 3 oktober hutspot op tafel. Die overigens wel anders smaakt dan in 1574, want de aardappel was toen nog niet bekend in ons land.